भजनी । कैलालीको भजनी नगरपालिका–६ का रामप्रसाद चौधरीले दश बिघा क्षेत्रफलमा गहुँ खेती गरेका छन् । यस वर्ष ढिलोसम्म वर्षा भएका कारण अन्य वर्षभन्दा ढिलो गरी गहुँ खेती सुरु गरेका उनले मल नहालेरै खेतमा गहुँ छरेका छन् ।

‘युरिया मल जति पनि पाइन्छ , डिएपी मल जति खोज्दा पनि कतै पाइएन ।’ उनले भने, ‘खेती लगाउनै पर्‍यो । खेत बाँझो राख्ने कुरा पनि भएन । भाडामा लिएर खेती गरेको जग्गा मालिकलाई भाडा दिनैपर्छ । मल बिना लगाएको खेतीको उब्जनी के होला र ?’

रासायनिक मलको चरम अभाव देखिएपछि उनी मात्रै नभई अधिकांश किसानले मलबिनै खेती गर्न थालेका छन् । धानका मौसममा युरियाको र गहुँका मौसममा डिएपी मलको अभावले किसान बर्सेनि चिन्तित छन् ।

खेती लगाउँदा रासायनिक मलको प्रयोग बढी भएका कारण कम्पोस्ट मलले उब्जनी राम्रो नहुने भन्दै किसान रासायनिक मलको प्रयोग बढी गर्दै आएका छन् ।

खेती गर्दा पनि माटोले रासायनिक मल प्रयोग नगरेर उत्पादन नै दिन नसक्ने बताउँदै स्थानीयवासी अमर कठरियाले गहुँ खेतीमा डिएपी मल अत्यावश्यक भएको बताए । उनले बर्सेनि रासायनिक मलको अभाव हुने गरेको बताउँदै तीन तहको सरकार भएर पनि किसानलाई कुनै राहत नभएको गुनासो गरे ।

कठरियाले सरकारले धानको समर्थन मूल्य तोक्ने खाद्यले धान खरिद नगर्ने जस्ता समस्यामा अझै पनि किसान रहेको जनाउँदै वास्तविक किसानलाई सरकार छ,भन्ने कुनै महसुस नै नभएको गुनासो गरेका छन्।

‘चाहिएको समयमा नत मल पाइन्छ, नत सरकारले आफै तोकेको मूल्यमा हाम्रो उत्पादन बिक्री हुन्छ ।’ उनले भने,’अनि कसरी भनौँ किसानका लागि सरकार छ भनेर । यो वर्ष बाढी र डुबानका कारण भोकमरीको चिन्तामा किसान भए पनि सरकारले राहत दिने भनेको छ तर, कहिले दिन्छ त्यसको कुनै पत्तो छैन ।’

कृषि सहकारीमा पनि मल छैन । छिटपुट रुपमा बजारमा रासायनिक मल पाइए पनि सामान्य किसानले त्यत्रो मूल्य तिरेर मल खरिद गर्न सक्ने अवस्था नरहेको जोशिपुर गाउँपालिका–१ का किसान सीताराम चौधरीले जानकारी दिए । ‘केही व्यापारीले भारतबाट अवैध रुपमा मल खरिद गरेर नेपाली बजारमा बिक्री गर्दै आएका छन् । त्यो मल आम किसानले खरिद गर्न सक्दैन ।’

उनले भने, ‘समयमा मल नपाउँदा गहुँ खेती गर्ने समय ढल्किँदै छ । मल पाइएको छैन । यो वर्ष उत्पादनमा निकै ह्रास आउने निश्चित छ ।’ जानकी गाउँपालिका–४ मा रहेको मुनुवा कृषक सहकारी संस्थासँग पनि रासायनिक मल छैन ।

सहकारीले करिब तीन सयभन्दा बढी हेक्टर क्षेत्रफलमा गहुँको बीउ उत्पादन गर्दै आएको छ । मल नपाएपछि गहुँ छर्न ढिलो भइसकेको बताउँदै सहकारीका व्यवस्थापक गोविन्दराज रावतले मलका लागि भैरहवा पठाएको गाडी खाली फर्किएको जानकारी दिए ।

‘भैरहवामा डिएपी मल छ, भन्ने सुनेपछि सहकारीको गाडी मल ल्याउनका लागि भैरहवा पठाएका थियौँ । डिएपी ल्याउन पठाएको गाडीमा युरिया मल ल्याउनुपर्‍यो ।’ उनले भने, ‘मलको अभाव हाम्रो क्षेत्रमा मात्रै होइन, देशैभरी हाहाकार छ । सरकारले आवश्यकता भन्दा बढी मल आयात भएको छ भन्छ । तर किसानको खेतमा एक दाना पनि मल पुग्दैन ।’